Krzyże "pokutne" na Zamku Anioła
Na zachodniej ścianie bastei "Zamek Anioła" (przy ul. Poniatowskiego między Gimnazjum nr 2 i Bankiem PKO SA) znajduje się unikalny zespół 6 krzyży pokutnych. Umieszczono je tutaj w trakcie odbudowy obiektu pod koniec XIX wieku. Poprzednio stały przy Bramie Złotoryjskiej, gdzie przeniesiono je z pierwotnych miejsc związanych z zabójstwami które symbolizują.
Kamienne krzyże, potocznie zwane pokutnymi, są zabytkami średniowiecznego prawa karnego. Stawiano je od XIII do XVIII wieku. Najwięcej przetrwało ich w Europie zachodniej oraz w środkowej (w tym na Dolnym Śląsku). Stawiane były w miejscach zbrodni, a wykonywał je, lub fundował, zabójca. Niektóre z nich przeniesienio póżniej w inne, godniejsze miejsca. Były i są znakiem pojednania (stąd prawidłowa nazwa to "krzyże pojednania"), pamięci i prośbą o modlitwę.
Krzyże wykonywano z jednego bloku skalnego, najczęściej dostępnego w najbliższej okolicy. Na wielu krzyżach zachowały się rysunki (ryty) przedstawiające narzędzie zbrodni - z reguły nóż lub miecz. W regionie jaworskim tylko w Sichowie zachowal się krzyż z unikalnym rytem halabardy.
Między rodziną ofiary (za jej zgodą) i zabójcą zawierane były przed sądem umowy pojednawcze (kompozycyjne). Stanowiły one znaczący postęp wobec wcześniejszych praktyk odwetu. W XIII wiecznym kodeksie prawa karnego "Zwierciadło Saskie" zapisano : kto zabije umyślnie, wedle prawa ma być karany. Kto zabije przygodnie, że jawnie to będzie, gardła tracić nie powinien, tylko zapłacić".
Oprócz nakazu postawienia kamiennego krzyża (ew. kapliczki)zabójca zobowiązany był do zaduśćuczynienia rodzinie ofiary (odszkodowanie pieniężne, utrzymywanie dzieci). Umowy kompozycyjne nakładały również na sprawcę dodatkowe obowiązki. Mógł to być na przykład poczęstunek dla uczestników pogrzebu, opłata pochówku, uroczystości kościelnych, lekarza oraz kosztów sądowych, opłata mszy i modlitwy wspominkowej, rekompensata za wosk na świece użyte w czasie mszy, pielgrzymka w intencji ofiary do wyznaczonego miejsca, czy wsparcie instytucji (np. zakup owsa dla władz miejskich lub dla sądu). Czasem stosowano wymyślne kary o charakterze poniżającym.
Ponieważ zespół krzyży na Zamku Anioła znajduje się na dziedzińcu Banku PKO SA jest zamknięty dla normalnego ruchu turystycznego. Ewentualne zwiedzanie należy uzgadniać z Dyrekcją banku.
Północny krzyż z rytem noża rzeźnickiego.
Północny krzyż ze środkowej grupy.
Krzyż południowy z rytem szpady.
Centralne krzyże środkowej grupy. Poziomy blok u dołu jest zdekompletowanym krzyżem z rytem włóczni.
Południowy krzyż środkowej grupy z rytem topora.